Tijd voor een nieuw sociaal experiment?

Broeder Tuck reist 200 jaar terug in de tijd en beleeft het verhaal van Johannes van den Bosch. Wandelend door de Proefkolonie vraagt hij zich af of het tijd is voor een nieuw sociaal experiment.

Onlangs heb ik met een belezen en wijze vrouw een bezoek gebracht aan een van de eerste, grootste en belangrijkste sociale experimenten in de Nederlandse geschiedenis, De Proefkolonie. Wij reden Zwolle voorbij en zagen ineens dat er ook in Nederland gebieden zijn waar nog ruimte is. Op een steenworp van Steenwijk ligt Frederiksoord en als je dan de Majoor Van Swietenweg oprijdt, zie je waar Nederland beroemd om is. Een perfect georganiseerde gemeenschap die optimaal gebruik maakt van de beschikbare ruimte. Alleen bestaat deze gemeenschap al meer weer meer dan 200 jaar en is ontsproten uit de gedachten van Johannes van den Bosch die de armoede in de grote steden van Nederland niet kon verdragen.

Kansen voor kansarme mensen

Het idee van Johannes was om een stuk onontgonnen land te kopen met geld opgehaald door crowdfunding. Daar bouwden zij boerderijen en gaven kansarme mensen uit de grote stad de kans om een boerenbestaan op te bouwen door hard te werken. De arme mensen kregen een ingerichte boerderij met een stukje grond (en een koe) in bruikleen. Met de oogsten betaalden ze steeds een deel terug. De kinderen gingen naar school, totdat zij lezen en schrijven konden. NB Dit was 80 jaar voor het Kinderwetje van Van Houten waardoor de leerplicht in Nederland werd ingevoerd. Ook werd er wekelijks geld ingehouden, maar daarvoor kregen ze gratis gezondheidszorg en medicijnen. Allemaal prachtig, maar de boeren moesten zich veel wel laten gevallen. Met grote regelmaat werden de boerderij en het land gecontroleerd. Want werd er wel hard genoeg gewerkt en was het huis wel voldoende schoon? Zij moesten de opbrengst verplicht verkopen aan de Proefkolonie en moesten hun boodschappen halen bij de winkel in de kolonie.

Een mooie discussie

Met de wijze vrouw kreeg ik tijdens de wandeling een mooie discussie. De eerste vraag die bij ons op kwam: Wat verdienden de initiatiefnemers en de financiers aan de investering? Vervolgens was de vraag: Hadden de bewuste kansarmen geluk of werden zij tegen wil en dank in een keurslijf geduwd? En woog de bemoeizucht op tegen de kansen die zij kregen? Tekenend was dat de ambtenaren een net iets grotere en geheel stenen huis kregen dan de boeren. Toch ben ik ervan overtuigd de goede bedoelingen van Johannes van den Bosch. De straffen die gegeven werden, beoogden hen waar mogelijk een tweede kans te geven en om zaken in een goed gesprek op te lossen. En dat verdient sowieso alle lof.

Kruipen door hoepels

Als je nú arm bent, moet je door nog veel meer hoepels kruipen dan de bovengenoemde boeren. En de staat of de gemeente kan heel hard zijn als je onbedoeld iets fout doet. De controles zijn er ook nog, want woon je wel echt alleen of staat er een tweede tandenborstel op de badkamer? Mijn vraag: Is het tijd voor een nieuw experiment en wat zouden dan de voorwaarden moeten zijn? Is de oplossing een universeel basisinkomen of wakker je daarmee sociaal isolatie aan?

NB de foto is van een ambtenarenhuisje van steen. De huisjes van de boeren waren voor het grootste deel van hout.